'Phát triển bền vững là yếu tố sống còn của doanh nghiệp'

12:00 | 14/10/2020

Doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược và triển khai sản xuất, kinh doanh hướng đến phát triển bền vững sau Covid-19, theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu đã đạt những thành tựu lớn trong những năm qua, tuy nhiên cùng với đó là sự thiếu hụt tài nguyên thiên nhiên, gia tăng ô nhiễm môi trường. Covid-19 xuất hiện từ cuối năm 2019 cũng tạo thêm thách thức với nền kinh tế xã hội toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Để vượt qua những thách thức này, mô hình phát triển kinh tế bền vững đang được xây dựng nhằm duy trì cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Việt Nam đã đưa 115 mục tiêu cụ thể vào Chương trình hành động quốc gia để thực hiện 17 mục tiêu phát triển bền vững đã ký kết cùng Liên Hợp Quốc. Chính phủ đã lồng ghép tất cả những mục tiêu trên vào một trong các chiến lược phát triển kinh tế xã hội và các kế hoạch 5 năm được thông qua vào đầu năm 2021.

Đồng thời, những khuôn khổ về luật pháp được tăng cường nhằm phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, Chính phủ ủng hộ và làm việc chặt chẽ với Hội đồng Doanh nghiệp Việt Nam nhằm vận động các doanh nghiệp chủ động thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, vừa chia sẻ những bước phát triển, những tấm gương tốt, ví dụ thương hiệu BlueScope từ Australia, để cùng nhau đạt mục tiêu.

Bà Phạm Chi Lan chia sẻ về vấn đề này tại hội thảo do NS BlueScope Việt Nam tổ chức cuối tháng 9.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cùng đại diện các doanh nghiệp tại hội thảo do NS Bluescope Việt Nam tổ chức. Ảnh: NS BlueScope Việt Nam.

- Khoảng cách giữa việc triển khai phát triển bền vững tại Việt Nam cũng như trên thế giới và mục tiêu của Liên Hợp Quốc như thế nào?

- Một số mục tiêu của Việt Nam vẫn còn rất xa so với thực tiễn. Ví dụ Việt Nam đang rất cần chuyển mạnh sang dùng năng lượng tái tạo nhiều hơn, hoặc khoa học công nghệ của Việt Nam còn hạn chế, trong khi có rất nhiều thứ cần phải ứng dụng khoa học công nghệ mới có thể đạt được năng suất, chất lượng cao và bền vững hơn. Chưa kể ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu. Gần đây do chúng ta tập trung rất nhiều vào Covid nên ít nói tới câu chuyện đồng bằng sông Cửu Long bị nhiễm mặn và thiếu nước nặng nề, hay miền Trung chịu nhiều thiên tai khác... Những biến động quá lớn và tính bất ổn tăng lên của kinh tế toàn cầu cũng sẽ gây nhiều thách thức lớn cho mục tiêu phát triển bền vững ở nước ta cũng như nhiều nước khác.

Bản chất của việc thực hiện phát triển bền vững đòi hỏi sự phối hợp liên ngành rất lớn nhưng có những tiêu chí toàn cầu mà hệ thống ở Việt Nam chưa tương thích. Một vấn đề lớn của Việt Nam là một hệ thống quản lý quá rộng với nhiều cấp bậc, nhiều bộ ngành, rất khó trong việc phối hợp.

- Vậy làm thế nào để thu hẹp khoảng cách này?

- Để giảm khoảng cách, cần cải thiện chính sách hiện hành tăng tính đồng bộ, nhất quán, minh bạch giữa các chính sách liên quan, khắc phục những bất cập trong thực tiễn triển khai, nâng cao hiểu biết và hành động trong toàn thể xã hội, cải thiện việc phối hợp với nhau, cho các đối tượng.

Bên cạnh đó cần phát triển và nâng cao năng lực thống kê, cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, lồng ghép các mục tiêu phát triển bền vững vào chiến lược, nguyện vọng chính sách của trung ương cũng như địa phương. Cuối cùng là tăng cường hợp tác quốc tế.

- Đại dịch ảnh hưởng thế nào đến chuỗi cung ứng và việc thực hiện phát triển bền vững của Việt Nam?

- Thông thường, trong chu kỳ 3-7 năm sẽ xảy ra đứt gãy chuỗi cung ứng một lần với mức độ và quy mô khác nhau, chủ yếu do bối cảnh kinh tế toàn cầu thay đổi và tác động của các công nghệ đột phá hoặc các cú sốc như khủng bố, thiên tai nặng.... Điều này xảy ra từ trước như khủng hoảng tài chính toàn cầu (2008-2009) và suy thoái sau đó, động đất - sóng thần ở Nhật (2013), xung đột thương mại Mỹ - Trung (2018 đến nay) nhưng đến Covid-19 thì nặng nề hơn.

Có thể thấy rõ Covid-19 tác động mạnh nhất và rộng lớn nhất trong 8 thập niên gần đây đối với kinh tế toàn cầu cũng như các chuỗi cung ứng. Ngoài tác động trực tiếp gây ra trên quy mô lớn về sức khỏe và kinh tế các nước, nó còn thúc đẩy thêm những vấn đề đang xảy ra trong xu hướng thương mại, đầu tư toàn cầu, như chủ nghĩa bảo hộ tăng lên ở các thị trường lớn, thương mại hàng hóa và đầu tư giảm sút, xu hướng tiêu dùng thay đổi, tính bất định tăng lên và niềm tin giảm xuống...

Phổ biến nhất là sự thiếu vắng những nhà cung cấp hoặc những khách hàng tiềm năng không thể thay thế, bởi thế giới phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Việt Nam không ngoại lệ trong một số lĩnh vực như công nghiệp chế tạo và dịch vụ du lịch, vận tải... Tới nay, có nhiều nhà cung ứng, khách hàng doanh nghiệp... ảnh hưởng doanh thu, thậm chí phá sản.

Vấn đề đối với các chuỗi cung ứng là sự đứt gãy xảy ra và lan rộng quá nhanh, trên hầu hết các lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ, đặc biệt ở các nước giàu và các nền kinh tế lớn nhất. Tác động đối với các chuỗi rất nặng cả về cung và cầu, rõ nhất là sự thiếu vắng những nhà cung cấp hoặc những khách hàng tiềm năng có thể thay thế, bởi thế giới đã phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung cũng như thị trường tiêu thụ của Trung Quốc. Tới nay có quá nhiều doanh nghiệp ở các nước bị ngừng trệ, giảm mạnh năng lực cung cấp hoặc sức mua, thậm chí phá sản. Số người lao động bị mất việc làm, mất nguồn thu nhập tăng lên cao nhất từ trước đến nay.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan chia sẻ về những thách thức và khuyến nghị dành cho doanh nghiệp Việt. Ảnh: NS BlueScope Việt Nam.

- Vậy các doanh nghiệp cần làm gì để đứng vững và hướng đến con đường phát triển bền vững toàn cầu?

- Hiện nay nhiều nước đang thay đổi chiến lược phát triển, chú trọng cao hơn đến thị trường nội địa và nhân tố công nghệ, đưa các nguồn cung về trong nước hoặc các địa điểm gần hơn, giảm số lượng và kén chọn kỹ hơn các đối tác tham gia chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp cần hết sức lưu ý xu hướng này, đặc biệt trong các ngành xuất khẩu.

Trước hết doanh nghiệp phải tập trung củng cố vị trí của mình trong các chuỗi, tăng khả năng chống chịu, tính linh hoạt của các đối tác và của cả chuỗi, nâng cao hiệu quả và sẵn sàng thích ứng với những đòi hỏi trong tương lai.

Tôi xin đưa ra 10 hành động cần thiết của các doanh nghiệp trong thời điểm này đã được McKinsey khuyến nghị. Trong đó, doanh nghiệp cần xem việc trở lại hoạt động như là một cuộc chạy đua marathon, điều chỉnh mô hình kinh doanh, tạo sức mạnh mới và sức bền để đi xa hơn nữa.

Doanh nghiệp cũng cần tập trung vào những hành động có thể mang lại tác động tốt nhất cho doanh nghiệp như dựa vào công nghệ, khả năng về phân tích và toàn cầu hóa. Tăng tốc độ ra quyết định và giải quyết công việc. Cần xây dựng đội ngũ linh hoạt hơn, đào tạo hoặc tuyển dụng những người lãnh đạo tương lai có thể nhận thức và thực hiện trách nhiệm phát triển bền vững. Xây dựng lại hệ thống, tiếp tục đầu tư cho nguồn nhân lực, giúp họ nâng cao trình độ tay nghề.

Doanh nghiệp cũng cần tập trung vốn đầu tư vào nơi có hiệu quả cao nhất, tập trung các kế hoạch phát triển về công nghệ sao cho hiệu quả cao, chú trọng nâng năng lực công nghệ của nhân viên và tạo giá trị cho khách hàng tập trung các công trình phát triển về công nghệ, cân nhắc lại chiến lược phát triển khi tham gia cuộc chơi toàn cầu, hướng đến sự phát triển toàn diện, tập trung vào phát triển thị trường khu vực hoặc mối quan hệ song phương nhiều hơn là phủ rộng toàn cầu.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng nên tham gia tích cực trong việc chống tác hại của biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững. Coi trọng nhiều hơn vai trò của Chính phủ, Chính phủ có thể can thiệp vào thị trường, buộc nó phải chuyển đổi nhanh hơn. Tăng cường làm việc với chính phủ và xã hội. "Make purpose part of everything" - tập trung thể hiện rõ mục đích của doanh nghiệp trong từng hành động, giúp gắn bó đội ngũ và giảm thiểu tính bất ổn khi thách thức xảy ra.

Vũ Khánh

Theo Vnexpress